Geschiedenis

Het ontstaan van Museum Flehite

Museum Flehite werd opgericht door de Oudheidkundige Vereniging Flehite, de oudste historische vereniging in de provincie Utrecht. In 1878 trokken enkele leden naar de Leusderhei om daar prehistorische grafheuvels op te graven. Ze vonden een tiental grafurnen, die vanaf 1880 aan het publiek werd getoond in de bibliotheekruimte naast het stadhuis aan de Westsingel. In 1889 kocht de Oudheidkundige Vereniging Flehite het pand Breestraat 78, een voormalig militair hospitaal, aan als museumpand. In 1958 en 1974 volgden Breestraat 80 en 76. Deze impostante gebouwen vertellen wat over de geschiedenis van de stad. 

Muurhuizen

Muurhuizen danken hun naam aan het feit dat zij met hun voorgevel op de fundamenten van de eerste stadsmuur staan. Deze was omstreeks 1500 bovengronds afgebroken na de voltooiing van de tweede stadsmuur omstreeks 1425.

Vanaf omstreeks 1550 werden op de achtergebleven fundamenten woon- en pakhuizen gebouwd. Deze muurhuizen zijn ondiep, omdat het perceel buiten de oude stadsmuur tot aan de gracht niet zo diep  was. Daarentegen is een muurhuis wel imposant, met een lange gevel en een lange en hoge laatmiddeleeuwse kap parallel aan de straat. De drie panden waar het museum nu in gevestigd is werden rond 1540 gebouwd. Dat blijkt uit het onderzoek van de jaarringen van het hout van de kapconstructies. Breestraat 76 is nog het meest in oorspronkelijke staat, met een imposante kapconstructie en muurschilderingen uit de begintijd.

Verzakkingen in de 19e eeuw

Tien jaar nadat Museum Flehite zich in Breestraat 78 had gevestigd, bleek in 1898 de Breestraat-muur zwaar te verzakken. De Amersfoortse architect Herman Kroes herstelde de muur en verplaatste de museumentree naar de achterzijde van het pand aan de Westsingel, met een bruggetje over het water. Tegelijk verrezen er twee uitbouwen; hun uitbundige neo-renaissancegevels verwijzen naar de glorietijd van de Gouden Eeuw.

Asbest en meer verzakkingen in de 20e eeuw

Ook in de 20e eeuw zijn de panden verbouwd: in 1974 werden Breestraat 76 en ook 78 grondig gerestaureerd. Een grote klap kwam in 2007, toen asbest werd aangetroffen in de vloeren. Na het asbestvrij maken van de geëxposeerde museumstukken konden de vloeren worden verwijderd: alleen de oude balkenlagen bleven behouden. De daarop volgende verbouwing bood een bijzondere kans: voor het eerst konden de drie gebouwen in één ontwerp worden gerenoveerd en ingericht. In 2018 werd tegelijkertijd met de verzakte kademuren het museum aan de buitenkant gerestaureerd.

Breestraat 80

Voordat het pand Breestraat 80 omstreeks 1540 werd gebouwd, lag hier -in de eerste stadsmuur-waarschijnlijk een waterpoort, waar het water de ommuurde middeleeuwse stad verliet. Bij opgravingen in de vorige eeuw werden twee meter dikke muurresten aangetroffen, mogelijk van deze onbekende waterpoort.
 
De huidige voorgevel van Breestraat 80 dateert waarschijnlijk uit 1692. Toen is het pand verbouwd, nadat het door een vorige eigenaar in de 17e eeuw was verwaarloosd. Het is altijd een woonhuis geweest, totdat het tussen 1906 en 1923 tijdelijk Museum Flehite huisvestte. In 1958 kwam het definitief in handen van het museum.

De kopse gevel van Breestraat 80 had oorspronkelijk alleen ramen op de begane grond, maar omstreeks 1980 zijn ook op de eerste verdieping ramen aangebracht. De ‘moderne’ vleugel dateert van omstreeks 1980.

Het grote stadsgezicht van Mathias Withoos 

De drie muurhuizen van Museum Flehite staan voor het eerst afgebeeld op het grote stadsgezicht van Mathias Withoos uit 1671. Withoos maakte het schilderij voor het stadhuis op de Hof en kon niet weten dat dit schilderij ooit in een van die afgebeelde muurhuizen zou hangen. 

Oudheidkundige Vereniging Flehite 

De historische vereniging voor Amersfoort en Eemland is opgericht in 1878. Twee jaar later begon deze vereniging Museum Flehite.  De Oudheidkundige Vereniging Flehite (OVF)  heeft het museum beheerd tot het in 1976 in een aparte stichting werd ondergebracht. Een belangrijk deel van de museumcollectie is het bezit van de OVF.

Flehite? Wat is dat?

De OVF bedacht bij het oprichten van het museum de naam Museum Flehite. Toentertijd had deze naam al een historische betekenis. De naam Flehite duikt voor het eerst op in een document uit 777. Flethite was een gouw, een soort provincie in het rijk van Karel de Grote en omvatte het huidige Eemland. Door een verbastering of schrijffout is dit Flehite geworden. 

Lid worden van de OVF? 

Je bent al lid voor € 30 per jaar. Daarvoor krijg je elke maand een lezing, uitnodigingen voor excursies, viermaal per jaar het blad Kroniek en het jaarboek. Voor meer informatie: www.historisch-amersfoort.nl 

Museum Flehite gezien vanaf de Westsingel

Westsingelzijde: Zo zag in circa 1880 de achterkant van Museum Flehite er uit. De voordeur was aan Breestraat 78 en er lag nog geen bruggetje over de Westsingel.  In 1898-1899 werd het pand verbouwd in neo-renaissance-stijl. Toen kwam het pand er uit te zien zoals het er nu uitziet, met het bruggetje en het museumpoortje.  

Breestraatzijde: Van links naar rechts de drie panden van Museum Flehite in circa 1880, Breestraat 76, 78 en 80. Het eerste pand links was toen een pakhuis. Dat is goed te zien aan de pakhuisdeuren op iedere verdieping. Het middelste witte pand (Breestraat 78) was al Museum Flehite. In 1898-1899 werd het verbouwd in neo-renaissance-stijl. Toen kwam het pand er uit te zien zoals het er nu uitziet.